Zamek krzyżacki w Ostródzie

---

Historia

Na początku XIV wieku powstała pierwsza warownia prokuratorska, usytuowana w malowniczej okolicy w widłach rzeki Drwęcy, która wówczas wpadała do Jeziora Drwęckiego. Ta wczesna budowla, choć nie doczekała się wielu zapisów historycznych, była być może konstrukcją drewniano-ziemną i podlegała pod administrację komturową z Dzierzgonia. Już około roku 1300 zamek zaczął zyskiwać na znaczeniu, gdyż pojawiła się pierwsza wzmianka na jego temat. Ostatecznie, nowa warownia, która została zlokalizowana w sąsiedztwie starszej budowli, powstała w latach 1349–1370 za rządów komtura ostródzkiego, Güntera von Hohensteina, znanego z inspiracji architektonicznych dla zamków w Olsztynku i Świeciu.

W odróżnieniu od swojego odpowiednika w Świeciu, zamek w Ostródzie nie miał wież, co stanowiło rzadkość w architekturze krzyżackiej przełomu XIV stulecia. W 1381 roku obie budowle zamkowe – stara i nowa – zostały zniszczone przez wojska litewskiego księcia Kiejstuta. Zapis kronikarza zakonnego wszedł do historii:

„…castrum Osterode novum cum antiquoplene exustum est” – (nowy zamek w Ostródzie został wraz ze starym w całości spalony)

W przygotowaniach do nowej wojny z Polską, zamek został odbudowany między 1407 a 1410 rokiem. Nowy projekt uwzględniał lepsze umocnienia, a także otoczenie murem i fosą, która była wypełniona wodą aż do XVIII wieku. Do warowni wchodziło się od strony zachodniej przez zwodzony most usytuowany nad fosą, dzielący przedbramie oraz potężną granitową bramę. Z północnej strony zamku prowadził ganek na trzech filarach do gdaniska współczesnego systemu budowlanego. Pierwszym wzniesionym skrzydłem było skrzydło południowe, w którym mieściła się kaplica.

W tamtych czasach podzamcze rozwinęło się w centrum rzemieślniczo-usługowe, oferując browar, młyn oraz kuźnię. Znajdowały się tam też stajnie, szopy i spichlerze. W końcu XIV wieku ufortyfikowany zamek posiadał artylerię. W inwentarzach z 1391 roku figurowały różne typy dział oraz amunicji. Ta artyleria wspierała krzyżackich rycerzy w bitwie pod Grunwaldem.

W podziemiach znajdowały się obszerne piwnice, w których lokowano magazyny, a na górze zaaranżowano sypialnie, jadalnię oraz salę rycerską. Po bitwie pod Grunwaldem, 18 lub 19 lipca 1410 roku, zamek został zajęty przez pruskiego rycerza Mikołaja von Doringen, który przekazał go wojskom polskim. Niebawem, 3 października 1410 roku, odzyskali go Krzyżacy.

W trakcie wojny trzynastoletniej, w roku 1454, zamek zdobył Związek Pruski, a po kilku miesiącach został ponownie opanowany przez Krzyżaków. W styczniu 1520 roku, podczas wojny pruskiej, zamek był oblegany przez wojska polskie, jednak bez sukcesu. W latach 1621-1639 na zamku przebywał na wygnaniu książę brzeski Jan Chrystian, gdzie zamieszkiwał również jego syn.

Z dokumentów z XVII wieku wynika, że w zamku istniały pomieszczenia urzędowe, prochownia, magazyn soli oraz sala sądowa. Informacje z 1780 roku wskazują na istniejące tam trzy kondygnacje oraz trzy główne skrzydła budowli. Pożar w 1788 roku spalił wieżę oraz wschodnie skrzydło, które zdemontowano po dużych szkodach strukturalnych.

Odbudowa zamku po pożarze prowadziła do przekształcenia, wprowadzając nowe funkcje. Ostatecznie zamieszkały w dawnych murach starostowie i sędziowie. W 1807 roku przez kilka tygodni zamkowe mury gościły samego Napoleona. Później w zamku mieszkał francuski marszałek Davoût. Niestety, w końcu XIX i na początku XX wieku zamek został znacznie zniszczony, a po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną w 1945 roku, niemal całkowicie spłonął.

Rewitalizacja rozpoczęła się w 1974 roku i trwała przez następne 22 lata. Jednak nie udało się zrealizować wszystkich planów, w tym odbudowy południowego krużganka. Dziś w zamku mieści się centrum kultury, galeria, biblioteka oraz muzeum.

---

Oceń: Zamek krzyżacki w Ostródzie

---