Hans Hellmut Kirst

---

Młodość

Hans Hellmut Kirst urodził się w rodzinie, w której ojciec pełnił rolę funkcjonariusza policji w regionie Prus Wschodnich. Jego dzieciństwo było zdeterminowane przez częste przeprowadzki, co było wynikiem znacznego zaangażowania ojca w służbę publiczną. W związku z tym, młody Hans uczęszczał do różnorodnych szkół podstawowych (Volksschule) znajdujących się w powiecie ostródzkim, co miało wpływ na jego rozwój edukacyjny oraz osobisty.

Gdy osiągnął wiek młodzieńczy, ukończył swe rodzinne miasto z prestiżowym wyróżnieniem, jakim było zdanie egzaminu w Kaiser-Wilhelm-Gymnasium. Po zakończeniu nauki w liceum, zdecydował się na dalszą edukację, wybierając Wyższą Szkołę Handlową (Höhere Handelsschule) w tym samym mieście, co również miało istotne znaczenie dla jego przyszłej kariery zawodowej.

W roku 1932, zaledwie po ukończeniu nauki, rozpoczął pracę w biurze rachunkowym dóbr rycerskich Mühlen, znajdującym się w Mielnie. Ta decyzja zawodowa otworzyła przed nim nowe możliwości oraz wymagała od niego zdobycia cennych doświadczeń życiowych.

Kariera wojskowa

Na podstawie podpowiedzi swojego ojca, 1 kwietnia 1933 roku Hans Hellmut Kirst rozpoczął swoją drogę jako żołnierz zawodowy, włączając się w szeregi Reichswehry. Jego pierwsze kroki w wojsku stawiał w 1 Pruskim Pułku Artylerii Przeciwlotniczej, stacjonującym w Królewcu, który obecnie znajduje się na terytorium Rosji. W młodości Kirst związał się z organizacją młodzieżową Hitlerjugend, gdzie organizował obozy w rejonach Morąga oraz Gietrzwałdu.

Jego zaangażowanie w działania militarne można zauważyć już we wrześniu 1939 roku, kiedy to uczestniczył w kampanii wrześniowej. Później brał udział w ofensywie we Francji. Kolejnym etapem jego kariery wojskowej była kampania na froncie wschodnim, gdzie Wehrmacht prowadził działania w ZSRR.

W latach 1943–1945 Kirst pełnił funkcję oficera nadzorującego oraz nauczyciela historii wojny w Szkole Lotnictwa Wojennego w Schongau, znajdującej się w Bawarii. W ramach swoich obowiązków, przez pewien czas sprawował również rolę adiutanta oraz oficera prowadzącego.

Tuż przed zakończeniem II wojny światowej, Kirst sprawował urząd szefa baterii sztabowej w Szkole Wojennej. W tej samej instytucji służył Franz Josef Strauß, który po wojnie stał się premierem Bawarii i odegrał znaczącą rolę w powojennym życiu Kirsta.

Przebieg kariery wojskowej

• 1935 – kapral,
• 1937 – sierżant,
• 1938 – szef kompanii,
• 1943 – podporucznik,
• 1944 – porucznik.

Czasy powojenne

Po zakończeniu II wojny światowej, Hans Hellmut Kirst znalazł się w trudnej sytuacji, gdy został aresztowany w amerykańskim obozie internowania w Garmisch-Partenkirchen. Zatrzymanie to było wynikiem donosu, który złożył na niego Franz Josef Strauß, twierdząc, że pisarz ten był nazistą. Oskarżenie to było całkowicie bezpodstawne i stało się przyczyną długotrwałego konfliktu między Kirstem a Straußem, który toczył się głównie w formie wymiany listów. Po upływie dziewięciu miesięcy aresztu, Kirst został ostatecznie zwolniony, uznany za „politycznie nieobciążony”.

W okresie po swoim internowaniu, Kirst podejmował się różnych dorywczych zajęć, co pozwoliło mu na rozwijanie talentu literackiego. W tym czasie powstały pierwsze szkice jego powieści, które później utworzyły podstawę dla trylogii 08/15. Inspirację czerpał z twórczości znanego niemieckiego pisarza, Ericha Marii Remarque’a, którego dzieła wywarły na niego ogromny wpływ.

Aby móc swobodnie publikować, Kirst musiał potwierdzić, że nie ma nazistowskich przekonań. Kluczową rolę w tym procesie odegrał Franz Josef Strauß, przewodniczący Izby Orzekającej o denazyfikacji, który nałożył na Kirsta dwuletni zakaz publikacji.

W 1947 roku Kirst przeprowadził się do Monachium, gdzie objął stanowisko krytyka filmowego w dzienniku „Münchner Mittag”, który obecnie funkcjonuje jako „Münchner Merkur”. Doświadczenia wojenne, które przeszedł, uświadomiły mu niebezpieczeństwa związane z zbrojeniem, co skłoniło go do głośnej krytyki powołania Federalnych Sił Zbrojnych (Bundeswehra). Jego stanowisko w tej sprawie znowu sprowokowało konflikt ze Straußem, który wówczas pełnił funkcję ministra obrony RFN.

W latach 60. Kirst, osiągając niezależność finansową, zaczął dostrzegać inne aspekty życia społecznego i aktywnie wspierał potrzebujących. Tantiemy, które uzyskiwał ze sprzedaży swoich książek, przeznaczał na pomoc organizacjom socjalnym w Izraelu, a także wspierał sieroty wojenne w Polsce oraz studentów w Norwegii.

W życiu osobistym, 14 grudnia 1961 roku, Kirst poślubił aktorkę Ruth Müller, z którą spędził wiele lat. Osiedlił się razem z żoną i córką Beatrice w Feldafing, malowniczej miejscowości nad jeziorem Starnberger See.

W 1969 roku rozpoczął współpracę z niemiecką telewizją (ZDF), gdzie, jako doświadczony krytyk filmowy, prowadził program „Poradnik kinomana” (niem. Ratschlag für Kinogänger). W latach 1970–1971 podjął studia w Federalnym Urzędzie Kryminalnym w Wiesbaden (Bundeskriminalamt in Wiesbaden). Czas spędzony w Wiesbaden zainspirował go do napisania książek, których fabuły osadzone były w kontekście kryminalistyki.

W 1987 roku Kirst zdecydował się na przeprowadzkę wraz z rodziną do Werdum, w regionie Wschodniej Fryzji. Tam mieszkał aż do swojej śmierci, która miała miejsce 23 lutego 1989 roku w szpitalu w Bremie, w wyniku walki z rakiem. Jego ostatnie życzenie zostało spełnione — został pochowany w Werdum, miejscu, które stało się jego domem na zawsze.

Twórczość

Hans Hellmut Kirst, znany niemiecki pisarz, w swoim niezwykle płodnym dorobku literackim, który rozciągał się na 39 lat, napisał aż 59 książek. Ostatnia z jego powieści ukazała się po jego śmierci. Jego debiutancka książka, Nazywaliśmy go Galgenstrick (Wir nannten ihn Galgenstrick), zdobyła międzynarodowe uznanie, ponieważ została przetłumaczona na siedem języków. Jednak to trylogia 08/15, opublikowana w 1954 roku, przyniosła mu prawdziwą sławę, na stałe wpisując go w kanon literatury powojennej Niemiec jako jednego z najbardziej poczytnych autorów tego okresu.

Wiele z powieści Kirsta porusza tematykę III Rzeszy, ze szczególnym uwzględnieniem czasów II wojny światowej. Jego utwory są przesycone krytycznym spojrzeniem na moralny upadek narodu niemieckiego, co pozwala mu ukazać złożoność i megalomanię ideologów tamtego czasu w krzywym zwierciadle.

Drugim międzynarodowym bestsellerem Kirsta była Fabryka oficerów, wydana w 1960 roku, która szybko doczekała się adaptacji filmowej. Jego osiągnięcia literackie zostały uhonorowane między innymi prestiżową amerykańską nagrodą im. Edgara Allana Poego. Co więcej, autor stał się pierwszym Niemcem, który dołączył do The Authors Guild, największej organizacji w Stanach Zjednoczonych, zrzeszającej aktywnych autorów i broniącej ich praw oraz wolności słowa.

Po ukończeniu studiów w Federalnym Urzędzie Kryminalnym w Wiesbaden, Kirst stworzył szereg opowiadań i powieści kryminalnych. Wśród nich znajdują się tytuły takie jak Niezwykłe wesele w Bärenwalde (Die merkwürdige Hochzeit in Bärenwalde) oraz Przedziwni ludzie z Maulen (Die merkwürdigen Menschen von Maulen).

Pisarz często sięgał do wspomnień z czasów swojej młodości spędzonej w Heimat, małej Ojczyźnie w Prusach Wschodnich. Ten okres życia młodego autora uwieczniony został w powieściach takich jak Bóg śpi na Mazurach (Gott schläft in Masuren) oraz Przedziwni ludzie z Maulen (Die merkwürdigen Menschen von Maulen).

Mimo międzynarodowej sławy oraz licznych nagród, jego twórczość często była klasyfikowana przez niemieckich krytyków literackich jako literatura popularna.

Publikacje

W tym dziale przedstawiamy publikacje autorstwa Hansa Hellmuta Kirsta, które stanowią ważny element jego twórczości literackiej. Poniższa tabela zawiera szczegółowe informacje, w tym nazwy oryginalne, lata wydania oraz przetłumaczone tytuły książek.

Tytuł oryginalny	Wydawnictwo oraz rok wydania	Tytuł polski	Tłumacz	Wydawnictwo i rok wydania
Wir nannten ihn Galgenstrick	Desch Verlag 1950	Nazywaliśmy go Galgenstrick	F.M.Julkowski	Interart 1993
Sagten Sie Gerechtigkeit, Captain?	Desch Verlag 1952	Pan mówi sprawiedliwość, kapitanie?	Robert Stiller	Interart 1995
Aufruhr in einer kleinen Stadt	Desch Verlag 1953	Skandal w miasteczku	Barbara Tarnas	Interart 1994
08/15. Die abenteuerliche Revolte des Gefr. Asch	Desch Verlag 1954	08/15 w koszarach	Jacek Frühling	Libros 2000
08/15. Die seltsamen Kriegserlebnisse des Soldaten Asch	Desch Verlag 1954	08/15 na wojnie	Jacek Frühling	Libros 2000
08/15. Der gefährliche Endsieg des Soldaten Asch	Desch Verlag 1955	08/15 walczy do końca	Jacek Frühling	Libros 2000
Die letzte Karte spielt der Tod	Desch Verlag 1955	Ostatnią kartą gra śmierć	Stanisław Marciniak	Interart 1993
Gott schläft in Masuren	Desch Verlag 1956	Pan Bóg śpi na Mazurach	Tadeusz Ostojski	Wydawnictwo Pojezierze 1991
Mit diesen meinen Händen	Desch Verlag 1957	Życie toczy się dalej	Jan Koprowski	Interart 1994
Keiner kommt davon	Desch Verlag 1957	Nikt nie ujdzie cało	Barbara Tarnas (t. I), Jan Kuźbiał (t. II)	Interart 1996
Kultura 5 und der rote Morgen	Desch Verlag 1958	Kultura 5 i czerwony poranek	Barbara Tarnas	Interart 1994
Glück läßt sich nicht kaufen	Desch Verlag 1959	Szczęścia nie można kupić	Stanisław Marciniak	Interart 1994
Fabrik der Offiziere	Desch Verlag 1960	Fabryka oficerów	Edda Werfel	Libros 2001
Kameraden	Desch Verlag 1961	Kamraci	Jacek Frühling	Interart 1993
Die Nacht der Generale	Desch Verlag 1962	Noc generałów	Karol Czejarek	Libros 2001
08/15 heute	Desch Verlag 1963	08/15 dzisiaj	Karol Czejarek	Libros 2000
Bilanz der Traumfabrik	Bruckmann 1963	Bilans fabryki snów	_	Interart 1991
Aufstand der Soldaten – Roman des 20 Juli 1944	Desch Verlag, Neuer Kaiser Verlag 1965	Bunt żołnierzy. Powieść o 20 lipca 1944	Barbara Tarnas	Interart 1995
Letzte Station Camp 7 (nowa redakcja: Sagten Sie Gerechtigkeit, Captain? z 1955)	Desch Verlag 1966	_	_	_
Die Wölfe	Desch Verlag, Büchergilde Gutenberg, Bastei-Verlag Lübbe 1967	Wilki	Barbara Tarnas	Libros 2001
Deutschland deine Ostpreußen	Hoffmann & Campe 1968	Moje Prusy Wschodnie. Książka bardzo stronnicza	Barbara Przybyłowska	Interart 1995
Kein Vaterland	Desch verlag 1968	Bez ojczyzny	Przemysław Wolski	Interart 1994
Soldaten, Offiziere, Generale	Buchgemeinschaft Donauland 1969	_	_	_
Faustrecht	Desch Verlag 1969	Prawo Fausta	Bożena Kłos-Michałowska	Interart 1995
Heinz Rühmann (Biographie)	Kindler Verlag 1969	Heinz Rühmann	Barbara Tarnas	Interart 1997
Held im Turm	Desch Verlag 1970	Bohater w wieży	Barbara Tarnas	Interart 1994
Udo – Das Udo Jürgens Songbuch (teksty piosenek)	Juncker 1970	_	_	_
Kriminalistik (BLV-Jagdpraxis) Band 5	BLV Buchverlag 1971	_	_	_
Verdammt zum Erfolg	Desch Verlag 1971	Skazani na sukces	Brygida Jodkowska	Interart 1994
Verurteilt zur Wahrheit	Desch Verlag 1972	Skazani za prawdę	Barbara Tarnas	Interart 1995
Gespräche mit meinem Hund Anton	Desch Verlag 1972	Rozmowy z moim psem Antkiem	Robert Stiller	Interart 1996
Verfolgt vom Schicksal	Desch Verlag 1973	Przeznaczenie	Stanisław Marciniak	Interart 1992
Alles hat seinen Preis	Hoffmann & Campe 1974	Wszystko ma swoją cenę	Ryszard Wojnakowski	Interart 1996
Und Petrulla lacht	Rowohlt 1974	_	_	_
Die Nächte der langen Messer	Hoffmann & Campe 1975	Noc długich noży	Karol Czejarek	Libros 2000
Generals-Affären	C.Bertelsmann 1977	Afery generałów	Elżbieta Ptaszyńska-Sadowska	Interart 1995
Die Katzen von Coslano	Hoffmann & Campe 1977	Koty z Coslano	Hanna Rosa	Interart 1995
08/15 in der Partei	C.Bertelsmann 1978	08/15 w partii	Karol Czejarek	Libros 2000
Endstation Stacheldraht	C.Bertelsmann 1978	_	_	_
Der unheimliche Freund	Heyne 1979	Tajemniczy przyjaciel	Elżbieta Kryńska	Interart 1993
Der Nachkriegssieger	C.Bertelsmann 1979	Powojenni zwycięzcy	Stanisław Marciniak	Interart 1993
Hund mit Mann	C.Bertelsmann 1979	Pies i jego pan. Opowieść o przyjacielu	Karol Czejarek	Interart 1994
Eine Falle aus Papier	Heyne 1981	Papierowa pułapka	Elżbieta Krycka	Interart 1994
Bedenkliche Begegnung	Heyne 1982	Znamienne Spotkanie	Andrzej Kaniewski	Interart 1997
Geld-Geld-Geld	Heyne 1982	Pieniądze, pieniądze, pieniądze	Barbara Tarnas	Interart 1995
Ausverkauf der Helden	C.Bertelsmann 1983	Wyprzedaż bohaterów	Jerzy Gutowski	Interart 1995
Die gefährliche Wahrheit	Heyne 1984	Niebezpieczna prawda	Andrzej Kaniewski	Interart 1996
Blitzmädel	C.Bertelsmann 1984	Błyskawiczne dziewczyny	Stanisław Marciniak	Interart 1996
Die seltsamen Menschen von Maulen. Eine heitere Erzählung aus Ostpraußen	Heyne Verlag 1984	Przedziwni ludzie z Maulen. Wesołe opowieści z Prus Wschodnich	Robert Stiller	Interart 1996
Ende 1945	C.Bertelsmann 1985	Rok 1945 – koniec	Karol Czejarek	Interart 1993
Das Schaf im Wolfspelz. Ein deutsches Leben	Busse-Seewald Verlag 1985	Owca w wilczej skórze	Sława Lisiecka	Interart 1996
Die merkwürdige Hochzeit in Bärenwalde. Eine heitere erzählung aus Ostpreußen	Leda Verlag, Heyne Verlag, Madsack 1986	Niezwykłe wesele w Bärenwalde	Robert Stiller	Interart 1995
Ein manipulierter Mord	Heyne Verlag 1987	Morderstwo manipulowane	Tadeusz Ostojski	Interart 1996
Der unheimliche Mann Gottes. Eine heitere erzählung aus Ostpreußen	Niemeyer C.W. Buchverlage, Leda Verlag, Heyne Verlag 1987	Niesamowity Sługa Boży. Pogodna opowieść z Prus Wschodnich	Jan Koprowski	Interart 1994
Die Stunde der Totengräber	Leda Verlag, Goldmann Wilhelm GmbH 1988	Godzina grabarzy	_	Interart 1993
Menetekel ’39	Blanvalet 1989	Mene, tekel ’39 (Wojna z Polską)	Karol Czejarek	Interart 1993
Vergebliche Warnung. Der Polenfeldzug	1989	_	_	_
Die Ermordung des Rittmeisters	Blanvalet 1992	Śmierć rotmistrza	Hanna Rosa	Interart 1996

Sztuki teatralne

Hans Hellmut Kirst, uznawany za jednego z ważniejszych dramatopisarzy swojej epoki, stworzył kilka znaczących dzieł, które odzwierciedlają nie tylko jego pasję do teatru, ale także komentują ówczesne społeczeństwo. W jego twórczości można znaleźć:

• auch dem Gesindel spielen Flöten, 1947,
• Galgenstrick, 1948,
• Aufstand der Offiziere, 1966.

Adaptacje filmowe

Hans Hellmut Kirst, uznawany autor wielu znaczących dzieł, zyskał rozgłos także dzięki adaptacjom filmowym swoich książek. Poniżej przedstawiamy wybrane filmy, które na podstawie jego twórczości zostały zrealizowane.

• 1954: 08/15 w koszarach (część 1), reżyseria Paul May, w rolach głównych Joachim Fuchsberger, Paul Bösiger, Emmerich Schrenk, Hans Christian Blech, Helen Vita, Mario Adorf,
• 1955: 08/15 na wojnie (część 2), reżyseria Paul May, z Joachimem Fuchsbergerem, O.E. Hasse, Ellen Schwiers,
• 1955: 08/15 w ojczyźnie (część 3), reżyseria Paul May, w rolach głównych Joachim Fuchsberger, Gustav Knuth,
• 1958: Blitzmädel an die Front, reżyseria Werner Klingler, scenariusz: Hans Hellmut Kirst, w rolach głównych Eva-Ingeborg Scholz, Bert Fortell, Klausjürgen Wussow, Horst Frank, Antje Geerk,
• 1960: Fabrik der Offiziere, reżyseria Frank Wisbar, z udziałem Carla Lange, Helmut Griem, Karl John, Erik Schumann,
• 1966: Noc generałów (GB/F, The night of the generals), reżyseria Anatole Litvak, w rolach głównych Peter O’Toole, Omar Sharif, Donald Pleasence,
• 1989: Fabrik der Offiziere (BRD/CSSR), reżyseria Wolf Vollmar, w rolach głównych Manfred Zapatka, Karl-Walter Diess, Thomas Holtzmann, Sigmar Solbach.

Adaptacje filmowe jego powieści znacznie przyczyniły się do popularyzacji jego twórczości, a także do wzbogacenia kinematografii o wartościowe tematy poruszające istotne kwestie społeczne i militarne.

Nagrody

Hans Hellmut Kirst to postać, która zdobyła uznanie w literackim świecie, a jego osiągnięcia zostały docenione poprzez szereg prestiżowych nagród. Warto zwrócić uwagę na niektóre z wyróżnień, którymi się cieszył.

• Złota Palma na Międzynarodowym Festiwalu Humoru, Bordighera 1964,
• Nagroda im. Edgara Allana Poego, 1965,
• Członkostwo w The Authors Guild, 1966,
• Członkostwo w Niemieckim Centrum PEN 1966–1978,
• Tytuł Knight of Mark Twain za książkę Wilki, 1968,
• Członkostwo w PEN Club Lichtenstein, 1979,
• Literacka nagroda im. Sigiego Sommera, 1986.

Fundacje

Hans Hellmut Kirst przez całe życie angażował się w działalność charytatywną i wspieranie edukacji oraz pomocy społecznej. Wśród jego licznych inicjatyw można wymienić kilka, które szczególnie zasługują na uwagę.

• w 1958 roku wszelkie wpływy z norweskiego wydania książki „Nikt nie ujdzie cało” zostały przeznaczone na stypendia dla norweskich studentów, wspierających ich w dążeniu do kontynuowania pracy w duchu Alberta Schweitzera,
• od 1960 roku kierował tantiemy ze swoich publikacji do organizacji socjalnych działających w Izraelu oraz Polsce, w celu wsparcia sierot wojennych,
• w 1967 roku, w setną rocznicę urodzin niemieckiego pisarza Ludwiga Thomy, ufundował medal za szczególne obywatelskie zasługi,
• wpływy z książek takich jak „Rozmowy z psem Antkiem”, „Kotów z Caslano” oraz „Pies i jego pan” przeznaczył na wsparcie schronisk dla zwierząt.

Jego działania w obszarze społecznym oraz kulturalnym pozostawiły trwały ślad na wielu życiu ludzi i istot żywych, pokazując, jak pisarze mogą wpływać na otaczający ich świat.

---

Oceń: Hans Hellmut Kirst

---